Gurutz Larrañaga: "Beti defendatu izan dudan errugabetasuna berretsi du absoluzioak"

Maxixatzen.eus 2020ko ots. 21a, 10:03
Gurutz Larrañaga, Azkoitian.

Hamarkada oso bat iraun du 'De Miguel auziak', eta epailearen errugabetasuna jasota, bizkarretik "zama handia" kendu duela adierazi du han auzipetua izan den Gurutz Larrañaga politikari ohi azkoitiarrak. 22 urteko lan politikoa egin zuen Larrañagak, azken seiak Eusko Jaurlaritzan, eta bere ibilbidearen amaieran "orbana jartzea zeharo gogorra" egin zaiola aitortu du hark.  

Euskal Herrian inoiz epaitu den ustelkeria kasu handienean, De Miguel auzian, auzipetua izan da Gurutz Larrañaga (Azkoitia, 1947). Alfredo De Miguel EAJko buruzagi ohiak gidatzen zuen enpresa sare ustelari mesede egitea leporatuta epaitu zuten azkoitiarra 2018an. Izan ere, 2003tik 2009ra bitartean, Juan Jose Ibarretxeren gobernuan, Eusko Jaurlaritzako  Kultura eta Gazteria sailburuorde izan zen Larrañaga, eta Francisco Javier Sanchez Robles sasoi hartako Gazteria eta Jardun Komunitarioko Sailaren zuzendariaren jarduna kontrolatu ez zuelakoan epaitu zuten. Arabako Lurralde Auzitegiak abenduan jakinarazi zuen epaia, eta epaileak kargu guztietatik absolbitu zuen jaurlaritzako goi kargu izandakoa. Absoluzioak, gutxienez, bere "duintasuna berreskuratzeko" balio dezan espero du azkoitiarrak.

Arabako Auzitegi Probintzialak abenduan eman zuen 'De Miguel auziaren' epaia, eta absolbitu egin zintuen. Nola hartu zenuen berria?

Poz handiz hartu nuen, urte askoan sufritzen egon naizelako. Erabakia noiz iritsiko zain-zain nengoen, eta banuen libre geldituko nintzen esperantza. Hasieratik izan dut itxaropen hori, baina prozesua hain luzea eta konplexua izanik, beti duzu halako kezka bat. Niretzako oso aringarria izan da absoluzioa, bizkarretik sekulako zama kendu banu bezala sentitzen naiz. Eta ez niretzat bakarrik, familiarentzat ere oso pozgarria izan da; izan ere, norberak bere mailan sufritzen du, baina emazteak zein semeek nik adina edo gehiago sufritu dute. Absoluzioak, zama arintzeaz gain, beti defendatu izan dudan errugabetasuna berretsi du.

Absoluzioa jasoko zenuen esperantza bazenuen, orduan.

Bai. Izan ere, prozesu osoan zehar ez da agertu nire kontrako frogarik. Fiskalaren akusazioek ez zuten frogarik, eta hark hasierako idatzian ezarri zuen zigorra neurrigabea zen. Niretzako esperientzia berria izan da auzi hau, inoiz ez bainaiz prozesu batean sartuta egon. Prozesuak aurrera egin ahala, eta batez ere ahozko epaiketa iritsi zenean, konturatu nintzen norberak frogatu behar duela bere errugabetasuna. Auzi prozesuetan, berez, alderantzizkoa da; hau da, akusatzen duenak frogatu behar du auzipetuak zerbait oker egin duela. Bi aldeon etengabeko borroka izan da hori, eta bazirudien nik erakutsi behar nituela frogak, eta ez fiskalak. Auzian zehar, ohartu naiz ni saltsa horretan sartzeko moduko frogarik eta argumenturik ez zegoela, eta alde horretatik, lasai egon naiz.

Zu absolbitu bazaitu ere, Arabako Probintzia Auzitegiak hamahiru urte bitarteko espetxe zigorrak ezarri dizkie epaitutako 26 lagunetatik hamabosti, ustelkeriagatik. Tartean daude Alfredo De Miguel, Aitor Telleria eta Koldo Otxandiano. Nola baloratzen duzu epaia?

Saltsa horretan zerbait egon dela argi dago, baina zer egon den, nik neuk ez dakit. Iruditzen zait zigorra nahiko gogorra izan dela; ez nuen espero auzitegiak hain zigor gogorra ezarriko zuenik. Horrez gain, sententzia legearen mailan baloratzea eta zigorrak neurrikoak izan diren edo ez esatea zaila egiten zait.

Fiskalak duela lauzpabost urte aurreneko akusazioak idatzi zituenean, erabat neurrigabeak zirela iruditu zitzaidan. Hamalau urteko espetxe zigorra eskatu zuen nire aurka, eta neure buruari galdetzen nion ea nahi gabe-edo norbait hil ote nuen; izugarrizko gogorra zen. Zentzu horretan, fiskalak askoz ere gehiago neurtu beharko luke zer idazten duen. Niri zegokidanez, hamalau urteko kartzela zigorra jarri zidan bizkar gainean. Horren ondotik, komunikabideen eraginez jendeak modu xelebre batean begiratzen dizu, eta urteetan nire izena eta duintasuna erabat kaltetu dira. Auzipetu nindutenean, erretiratu berria nintzen eta auzoko bizimodua egiten nuen: erosketak egitera joaten nintzen, kalera ateratzen nintzen… baina jendearen begiradak ez ziren berberak. Zure izena, izana eta zuk egindako lana zalantzan jartzen dira orduan, eta zaila da zigor hori eramaten jakitea. Horren aurrean, normalean egingo zenituzkeen zenbait gauza egiteari uzten diozu eta bizimodua aldatzen duzu; loa ere galtzen duzu hainbatetan. Urteetako egonezina sortzen du horrek. Hamar urte hauetan egin ez ditudan gauzak ezin dira berreskuratu, gainera.

Eusko Jaurlaritzako sailburuorde izan zinenean, Xabier Sanchez Roblesek modu irregularrean esleitutako kontratuak sinatzeagatik epaitu zintuzten De Miguel auzian. Dena den, beti esan duzu modu gardenean eta zintzoan jokatu zenuela.

Hainbat eta hainbat aldiz esan dut nire lana legearen barruan egin nuela. Kontratuak egin ahal izateko, baimenak eman behar nituen sailburuorde nintzenean; hori zen nire karguari egitea zegokiona. Garai hartan, lau zuzendaritza nituen: Gazteria, Kirola, Kultur Sustapena eta Ondarea. Lau zuzendaritza horietan, urtean 2.200 bat kontratu txiki egiten ziren. Kasu horietan guztietan, zuzendaritzatik orri bat iristen zitzaidan. Han jartzen zuen halako lan bat egin behar zela, lanak aurrekontu zehatz bat zuela eta hura enpresa batek egin zezan nahi zutela. Nik kontratu horiek baimendu egiten nituen, eta hortik aurrera, erantzukizun eta kudeaketa osoa zuzendaritzaren gain zegoen. Epaiketara lekuko gisa joan ziren bi zuzendariek ere adierazi zuten hala egin zela eta hala behar zuela izan; hau da, horrela funtzionatzen zuela prozedurak. Nire sinadura orri horietan agertzen zelako sartu ninduten auzian, baina nahiko garbi geratu da nire egitekoa garbi eta legearen barruan egin nuela, eta inork ardura izatekotan, zuzendariak zuela. Epaileak Xabier Sanchez Robles egin du horren erantzule, eta esan du ez zuela behar bezala jokatu. 22 kontratu txiki ziren guztira, eta faktura guztietan agertzen zen Xabierren izenpea. Horrek esan nahi du Xabierrek kontratuei oniritzia eman ziela eta fakturak onartu zituela. Hortaz, nik ardurarik ez nuen. Ibilbide politiko luzea izan dut, eta absoluzio honek zerbaitetarako balioko badu, izan dadila nire lana ondo egin dudala jendaurrean erakusteko.

Auzipetuen artean, administrazio publikoan lan egin zenuten horietatik zu zinen kargurik handiena zenuena. Horrek zerbaitetan eragin al dizu?

Iruditzen zait fiskalak auzipetuoi egotzi zigun ustezko elkarte hura sortzerakoan eragina izan zuela. Fiskalaren teoria zen zenbait lagun bildu ginela diru publikoa geureganatzeko eta elkarte bat sortu genuela hori bideratu ahal izateko. Nola zitekeen, ordea, elkarte bat sortzea, elkar ezagutzen ez bagenuen? Xabier bakarrik ezagutzen nuen, beste guztiak ahozko epaia hasi zenean ezagutu nituen. Sei urte egin nituen gobernuan, eta garai hartan, inoiz ez nintzen haiekin harremanetan jarri, ez telefonoz, ezta mezu elektronikoz ere. Horrez gain, ezin da ahaztu fiskalak auzi honekin makroepaiketa egitea nahi izan duela. Izan ere, auziak hainbat ertz zituen: bata zen kultura arloko kontratuei zegokiena, bestea Zanbranako [Araba] lurrei zegokiena... Epaileari galdetzen zioten  ea zergatik ez zituen piezak bereizita epaitzen, azkarrago bukatuko genuelako. Baina fiskalak guztiak batzea nahi zuen. Bere teoria zen guztiak batu ginela diru publikoa geureganatzeko, nahiz eta elkar ez ezagutu. Fiskalak oinarri handirik gabe antolatu zuen eraikin horretan ni nintzen kargurik altuena nuena. Lagun batzuek esaten zidaten: "Hire erru bakarra duk kargu altuena izatea". Dena den, kargu altua izateagatik ez dut presio berezirik jasan. Oso argi nuen gobernura iritsi nintzenean aurretik zeudenen prozedura berbera jarraitu nuela; nik ez nuen ezer berririk jarri martxan. Nire agintaldia bukatu nuenean, ondorengoek ere gauza berbera egiten zuten.

Hasieran, fiskalak hamalau urteko espetxe zigorra eskatu zuen zure aurka, baina ahozko epaiketan behin betiko ondorioak aurkeztearekin batera, fiskalak berrikusi egin zituen akusatuentzako zigor eskaerak, eta hamalau urteko inhabilitaziora murriztu zuen zuen zigor eskaera, prebarikazio delituagatik. Zergatik gertatu zen aldaketa hori?

Ahozko epaian oso garbi geratu zelako argumenturik ez zegoela nire aurka. Hau da, kontratazioetan erabili genuen prozedura normala izan zela frogatuta geratu zen. Auzia hasi eta zortzi urtera, ahozko epaiketaren ondoren, ardurak bere lekuan jarri ziren, eta ni libratu egin nintzen erantzukizun horietatik. Prebarikazio delitua mantendu egin zidaten, kolpetik akusazio guztiak ez kentzeagatik. Prebarikazioa da zerbait gaizki egiten ari zarela jakin arren, okerra egitea. Baina esaten badidate funts publikoak ez ditudala alferrik galdu, ez naizela legez kanpoko elkarteko kide izan eta besteekin harremanik ez nuela eduki, nola da posible prebarikazio delitua mantentzea? Ez du zentzurik.

Bien bitartean, komunikabideak urteetan aritu dira nire irudia erabiltzen, eta horrek ez du atzera bueltarik. Medioek izugarrizko ardura dute halako kasuetan. Informatzea ondo dago, baina kontuan hartu behar dute pertsona baten irudia jokoan jartzen dutela. Auzitegira joaten nintzen bakoitzean, esaterako, medioetan agertzen nintzen, baita joaten ez nintzen batzuetan ere. Jende askok ez du albiste osoa irakurtzen, soilik titularrari eta argazkiari begiratzen dio. Hamar urteko auzian, irudiaren erabilera luzea eta etengabea da, eta ezinezkoa da egun bakar batean irudi hori iraultzea; gainera, posible da komunikabide batzuek auzipetuta zaudela urteetan esaten aritzea, eta ondoren, absoluzioaren berri ere ez ematea.

Auzian zehar distantzia mantendu duzu Xabier Sanchez Roblesekin eta Alfredo De Miguelekin. Zure estrategiaren parte izan al da hori?

Abokatuaren estrategia izan da, bai. Hasieratik, abokatua eta biok gure bidea markatzen saiatu gara, eta uste dut asmatu dugula. Ahozko epaiketan garbi geratu zen hori; abokatu bakoitzak bere bidea segitu zuen, eta gureak ere bide propioa egin zuen. Dena delako talde horretan, ez dakit zer gertatu zen, eta jakiterik ere ez dut nahi. Gure helburua izan da legearen eta normaltasunaren barruan lan egin dudala frogatzea. Bidea ondo atera da, eta abokatuari eskerrak eman behar dizkiot, bere lana ongi egin duelako.

Duela hamar urte auzipetu zintuztenean, harremanetan jartzen saiatu al zinen Sanchez Roblesekin? Hark azalpenik eman al zizun?

Auzia argitara atera zenean, Australian nengoen. Emaztea eta biok jubilatu berriak ginen, eta semea bisitatzera joan ginen. Han izan nuen auziaren berri, mezu elektroniko baten bidez. Gero, semeek guztiz aztoratuta deitu zidaten, esanez telebistan ikusi nindutela ustelkeria auzi batean sartuta. Orduan, Xabierrekin jarri nintzen harremanetan, eta hark azalpen oso laburrak eman zizkidan, distantziak-eta eraginda. Gerora, jada hemen nengoela, azalpenak eskatzen nizkion, baina oraindik orain, gertatutakoari buruzko ganorazko adierazpenik ez dut jaso. Behin eta berriz saiatu naiz azalpenak jasotzen, baina bere posizioa zera izan da: "Gauzak ondo egin ditugu, ez da egon arazo berezirik…". Ez du beste azalpenik eman, eta mesfidati jokatu du zentzu horretan. Gai honetan berarekin ez nago batere ados. Nirekiko portaera desleiala izan du. Gobernuan egon nintzenean, ni eta zuzendariak hamabostero elkartzen ginen proiektuez-eta hitz egiteko. Harreman ona genuen, eta halakoetan, besteengan konfiantza jartzen duzu. Konfiantza hori, gainera, onartua izan zen; izan ere, kontratu pila bat egin ziren eta ez zen ezer gertatu. Gertatu zena momentu konkretu batean eta kontratu jakin batzuen gainean jazo zen, eta zer gertatu zen leialtasunez ez esatea ez da onargarria.

Oraindik orain, ez dakizu zer gertatu zen?

Ez, eta nirekiko izan duten konfiantza faltaren ondorioz, hamar urtez egon naiz saltsa horretan sartuta. Hasieratik gauzak argitu izan balituzte, ez nintzatekeen egongo hamar urte auzipetuta.

'De Miguel auziaren' epaiak askotariko erreakzioak sortu ditu. Andoni Ortuzar Euskadi Buru Batzarreko lehendakariak, esaterako, esan du EAJ ez dela sare horren erantzule. Ados al zaude berarekin?

Ahozko epaiketan argi geratu zen epaitzen ziren portaerak pertsona jakin batzuenak izan zirela. Ni auzipetuta egonik, fiskalaren hasierako interesa izan zen EAJren barruan sare bat osatuta al zegoen jakitea. Ordea, garbi geratu da alderdiak inolako erantzukizunik ez zuela izan.

Hala ere, 'De Miguel auzia' auzitara iritsi zenean, Iñigo Urkullu zen EBBren presidentea. Hark zer erantzukizun izan beharko luke honen guztiaren gainean?

Eztabaidagarria da hori. Hori gertatu zenean, Urkullu EBBko presidentea zen, eta hark hartu zituen erabakiak izan ziren auzipetuei txartelak eskatzea eta haiek alderditik bereiztea, prozesua argitu bitartean. Nire ustez, Urkulluk nahiko azkar eta egoki jokatu zuen garai hartan.

De Miguel auziak EAJren irudia zikindu egin duela uste al duzu?

Uste dut jokaera pertsonalak izan zirela, eta beraiek eta zenbait lekukok ere aitortu dute hala izan zela. Baina ez dago dudarik; portaera horiek izan zituztenean alderdi bateko kide ziren, eta nahi edo ez nahi, horrek eragin bat du, gauza bat bestearekin lotzen baita. Ardura pertsonala da, baina batak bestearekin lotura duen neurrian, zikin pixka bat etortzen da, noski. Beste kontua da beste alderdiek auzia nola interpretatzen duten eta horretarako zer interes dauden.

Hamar urteren ondoren amaitu den auzia amesgaiztoa izan dela esan izan duzu hainbatetan.  

Neure izenari omen eginez, gurutze bidea izan da bizi izan dudana. Batzuetan, amesgaizto hori teorian azaltzen da, baina beste batzuetan, benetakoa ere bada, bizitzen ari zarenak loa eteten baitizu. Gainera, auzia zenbat eta luzeago izan, orduan eta handiagoa da zigorra. Psikologikoki gurutze bidea izan da, eragin handia izan du bizitzan, eta bizipoza ere kendu dit zenbait gauza egiterakoan. Norberak pasatu duen hori, amesgaiztoa, lo etenak, familiaren egonezina, emaztearen nerbioak, psikologikoki zeunden egoerarengatik egin gabe utzi dituzun gauzak ez dituzula berreskuratuko jakiteak… Horrek  guztiak daukan kostua ez dago neurtzerik.

Komunikabideek eman duten tratamendua aipatu duzu lehen, eta esan duzu zure izena kaltetu dutela. Errugabetasun printzipioa urratu dela uste al duzu?

Errugabetasunarena printzipio garrantzitsua da, baina praktikan, ez du funtzionatzen. Beharbada, komunikabideak horretara ohituta daude, eta jendearen jarrera ere halakoa izaten da: "Auzipetuta badago, egingo zuen zerbait", esaten dute. Baina epaileak sententzia idatzi arte, inor ez da erruduna. Erruduna izango da sententzia idazten duenean. Ordea, komunikabideek informazioa ematen duten moduagatik, albistea ez dute behar bezala tratatzen, eta jendea bideratzen dute auzipetua errundutzat hartzera; asko ahaztu ere egiten dira ustezko hitza erabiltzeaz. Erantzukizun handia dute zentzu horretan. Oinarrizko printzipioa da errugabetasunarena, baina hasieratik zigortuta sentitzen zara, eta horri ezin zaio bueltarik eman.

Auzia itxita, nolabaiteko konpentsaziorik eskatzeko asmorik ba al duzu?

Epaiketa batean, erruduntzat jotzen bazaituzte, kostuak ordaindu behar dituzu. Errugabea zarela ebazten badute, "ondo bizi" besterik ez dizute esaten. Konpentsazioen inguruan galdetu dut, eta gaur egun, hemen behintzat, ez dago halakorik eskatzeko modurik. Hamar urteko auzian, ehundaka joan-etorri egin ditut, abokatua niretzat lanean aritu da… Epaileak uste zuen zerbait okerra egin nuen  arrastoak bazituela, eta hor eduki naute inolako argumenturik gabe lotuta, ondoren sententziak hala baieztatu duen moduan. Orain, nork ordainduko dit hori guztia? Pentsatzen dut epaileek eta fiskalek beraien borondate onenarekin lan egiten dutela, baina frogatu baldin bada okerrik ez dudala egin, konpentsazio bat eskatzeko moduren bat izan beharko nuke. Ekonomikoaz gain, kostu emozionala ere hor dago; ni bezala, herri honetan beste asko igaro dira gurutze bide honetatik, eta azkenean libre utzi dituzte, baina gorriak pasatu ondoren. Horren aurrean, barkamen bat jasotzea ere eskertuko nuke; konpentsatzio emozional bat, satisfazio bat, zerbait. Baina pentsaezina da hori. Zeharo hotza da guztia. 

Maxixatzen da Azkoitiko euskarazko aldizkari bakarra, eta zu bezalako irakurleen babesa behar du aurrera egiteko.


Izan zaitez Maxixatzeneko bazkide